Central Bank Payments News'in bu ayki sayısında ProgressSoft, müşterisi BENEFIT Şirketi Ödeme Hizmetleri Başkanı Shafaq AlKooheji ile Bahreyn Merkez Bankası'nın daha geniş dijital dönüşüm stratejisinin bir parçası olarak ProgressSoft'un Elektronik Çek Düzenleme çözümünün Bahreyn'de geliştirilmesi, piyasaya sürülmesi ve benimsenmesi hakkında bir söyleşi gerçekleştirdi.
Çekler yüzlerce yıldır kullanılıyor ve kağıt tabanlı çeklerin üretimini, güvenliğini, düzenlenmesini ve işlenmesini kontrol etmek için belirlenmiş tonlarca ANSI ve ISO standardı bulunuyor. Bahreynli düzenleyiciler neden elektronik çekleri benimsemeye karar verdi?
SHAFAQ ALKOOHEJI: Bahreyn, ekonomisini dijitalleştirmek için net ve tanımlanmış bir stratejiye sahip ve ödeme altyapısının dijitalleştirilmesinde her zaman öncü bir rol oynamıştır. Çeklerin dijitalleştirilmesi kararı, Bahreyn Merkez Bankası (CBB) ve hükümetin dijital dönüşüm stratejisinin bir parçasıdır. Çeklerin dijitalleştirilmesi, Bahreyn'deki ticaret ve piyasanın tamamen kağıtsız bir dijital ortamda çeklerin bütün yasal geçerlilik ve işlevlerinden faydalanmasını sağlayacaktır.
Bahreyn'deki elektronik çek projesinin nasıl başlatıldığı, geliştirildiği ve yürütüldüğü ve projenin lansmanına nasıl hazırlandığınız hakkında bize kısaca bilgi verebilir misiniz?
SHAFAQ ALKOOHEJI: CBB'nin rehberliği ve desteği e-çekin başarısı için hayati önem taşıyordu. Buna ek olarak, Bahreyn'in devlet kurumları içerisindeki farklı kuruluşlar arasında sağlanan sinerji, örneğin Telekomünikasyon Düzenleme Kurumu'nun (TRA) güven hizmeti sağlayıcı lisansı konusundaki desteği de bir diğer önemli başarı faktörüydü. E-çekin bir proje fikrinden kapsam ve gerekliliklerin tasarlanması ve planlanmasına, ürünün uygulanması ve test edilmesinden canlı kullanıma geçmesine kadar olan süreç, düzenleyiciler, bir operatör olarak BENEFIT ve bankalar ile Krallık'taki çek hizmetlerinin başlıca kullanıcıları ve sağlayıcıları arasında sektör düzeyinde gerçek bir ortaklığın sonucudur.
Hem bir ödeme aracını hem de ıslak imzayı dönüştürmek için kilit kamu altyapısını kullanan öncü bir yeniliği tanıtmak gerçekten zor bir iş gibi görünüyor. Bu yenilikçi doğrultuda söz konusu teknolojileri anlamak için gereken özel teknik bilgiyi edinmeyi nasıl başardınız?
SHAFAQ ALKOOHEJI: BENEFIT, e-çek projesinin uygulanması boyunca pek çok ortak tarafından desteklenmiştir. Dijital imza ve sertifika sahiplerinin projeye verdiği muazzam destek ve rehberlik, BENEFIT'in gerekli becerileri edinmesini sağladı. Ayrıca BENEFIT, Bahreyn'de dijital imza için güven hizmetlerinin uygulanması sürecinde, ürün uygulama danışmanı olarak EY'den teknoloji sağlayıcıları olarak ProgressSoft ve Cryptomathic'e ve BENEFIT'in modülünün en iyi uluslararası uygulamalara uygunluğunu değerlendiren denetçiler olarak Certi-Trust'a kadar son teknoloji ortaklar ve tedarikçiler tarafından da desteklenmiştir. Akreditasyon kurumu olarak TRA'nın BENEFIT'e Bahreyn'deki ilk güven hizmeti sağlayıcı lisansını vermesini de unutmamak gerekir.
Çek, derinlemesine yasallaştırılmış ve güçlü bir şekilde düzenlenmiş bir araçtır. Bu yeni çözümü hayata geçirebilmek için bir dizi yasal ve düzenleyici değişiklikten geçmeniz gerektiğini tahmin edebiliyoruz. Bu değişimi desteklemek için ülkenin değiştirmesi ve hatta yürürlüğe koyması gereken temel yasalar, kanunlar ve mevzuatlar nelerdir?
SHAFAQ ALKOOHEJI: E-çekin bir hizmet olarak var olmasına izin verilmeden önce birden fazla yasanın çıkarılması gerekiyordu. Her şey iki kraliyet kararnamesinin yayınlanmasıyla başladı: bunlardan ilki elektronik finansal işlemler ve iletişim kanunu, ikincisi ise elektronik transfer edilebilir kayıtlar içindi. Her bir düzenleyici kurumun projeyi desteklemek için birden fazla değişiklik veya yeni karar yayınlaması gerekti. TRA, dijital sertifika ve imzaların işleyişini kontrol eden ve yöneten güven hizmetlerine ilişkin 2021 tarihli 4 ve 5 numaralı kararları yayınladı. Ayrıca, CBB, 2020 tarihli 13 sayılı kararı ve e-çek hizmetinin ve merkezi bir elektronik kayıt yönetim sistemi tarafından yönetilen elektronik transfer edilebilir bir kaydın sağlanmasına ilişkin düzenleyici yönergeleri detaylandıran BECS yönergesini de yayınlamıştır.
Genellikle, yenilikçi bir çözüm sunulduğunda, sektörde bir aksaklık yaşanmasına neden olur. Peki bankacılık sektöründe bu çözümün yarattığı aksamayı en aza indirmek için ne gibi adımlar attınız?
SHAFAQ ALKOOHEJI: İlk önemli faktör, kâğıt çeklerin faydalarının mevcut yasal gücünün hiçbirini göz ardı etmemekti. Çekin bir ödeme yöntemi veya kıymetli evrak olarak kullanılması, Bahreyn'deki ticari işlemlerde hâlâ yaygın olmasının temel nedenlerinden biridir. Bu durumda, Merkez Bankası ve BENEFIT'in yaptığı tek şey, çeklerin piyasa kullanım durumlarını etkilemeden hem bankalar hem de müşteriler için kolay kullanıcı dostu bir süreçle kâğıt çeki elektronik hale dönüştürmek oldu.
Çek, perakende müşterilerin yanı sıra kurumsal müşteriler tarafından da kullanılan kamusal bir araçtır. Son müşterilerin yeni çek düzenleme ve imzalama yöntemine yönelik ihtiyaçlarını ve kullanıcı deneyimi gereksinimlerini nasıl karşıladınız?
SHAFAQ ALKOOHEJI: Kurumsal bir müşteri için çek düzenleme süreci, bireysel müşteriden farklıdır. Bir perakende müşterisinin basit bir çek düzenleme süreci, erişim kanalı UX/UI'sinin tasarımında ana faktör olmuştur. İmza yetkilileri ve yetki matrisi gereksinimleri olan şirketler için bütün süreç otomatikleştirildi ve Bahreyn'deki küçük ve orta ölçekli işletmelerden karmaşık, sofistike işletmelere kadar çek yazımı ve imzaları için doğrudan sorunsuz bir deneyim sağlamak üzere e-çekte önceden yapılandırıldı.
Elektronik çek ve elektronik imza, son tüketicilerin belli bir düzeyde farkındalık sahibi olmasını gerektirmektedir. Piyasada bu bilinci geliştirmek için hangi adımları attınız ve proje başlatıldıktan sonra piyasa nasıl tepki verdi?
SHAFAQ ALKOOHEJI: CBB, BENEFIT ve bankalar, bireysel ve kurumsal müşterileri hedefleyen ulusal bir kampanya üzerinde birlikte çalıştılar. Dijital araçlar ve sosyal medya kullanılarak e-çek için neden ve nasıl sorularının yanı sıra SSS'leri açıklayan standartlaştırılmış videolar kamuoyuna sunuldu. Perakende müşterilerin BenefitPay'e kolay kullanıcı deneyimi ve sorunsuz kaydı, kayıtlı müşteriler için e-çeklerin pazarda benimsenmesinin beklentileri aşmasını sağladı.
Piyasaya yeni bir çözüm (elektronik çekler gibi) sunulduğunda genellikle farklı paydaşlardan önemli ölçüde geri bildirim alınır. Bunun bilincinde olarak, ilk aşamada zaten geri bildirimlerimizi almıştık. Herhangi bir geri bildirim döngüsünü ele almak için başka bir aşama gerçekleştirilecek mi?
SHAFAQ ALKOOHEJI: Kesinlikle, hayata geçirdiğimiz ilk birkaç ay içinde, üzerinde çalıştığımız birkaç boşluğun önümüzdeki aylarda kapanacağını fark ettik. Ayrıca, 2022'nin 3. çeyreğine kadar bütün bankalarla bir atölye çalışması yaparak e-çek hizmetinde yapılması gereken geliştirmeler konusunda müşterilerden ve piyasadan geri bildirim toplayacağız. E-çek gibi kamu hizmetlerinin geliştirilmesi ve iyileştirilmesi, e-çek var olduğu sürece sona ermeyecek ve devam edecek bir süreçtir.
Son olarak, Bahreyn Merkez Bankası Ekim 2021'de Bahreyn Elektronik Çek Sistemini (BECS) başlatarak tarihe geçti. Bu girişimle ilgili ilk izlenimleriniz nelerdir ve size göre 2022'de bu yönde daha fazla gelişme bekliyor musunuz?
SHAFAQ ALKOOHEJI: E-çek ve dijital imzanın devreye girmesiyle birlikte, ödeme altyapısında CBB'nin nakitsiz ve dijital ekonomi stratejisini engelleyebilecek hiçbir boşluğun kalmadığına inanıyorum. E-çekin dijital imza ile onaylanması, güçlü yasal güce sahip bir araç olarak çeke piyasada daha fazla güven duyulmasını sağlamaktadır.
